Human Factors Actueel
nr. 28; mei 2016

Nieuwe training op basis van ATC-concept een succes!

In de Human Factors Actueel van december werd onze nieuwe CRM-training aangekondigd. Inmiddels zijn de eerste trainingen een feit. Met een gemiddelde klantwaardering van een 9 kan er gerust gesproken worden van een succes. De nieuwe training is gebaseerd op het ATC-concept (Air Traffic Control, luchtverkeersleiding) en is bedoeld voor alle organisaties waar zowel een goede samenwerking binnen als ook tussen teams of eenheden op afstand een must is. De opzet bestaat uit een luchtverkeersleiding (ATC), die twee of meer ‘vliegtuigen’ (simulatoren) op afstand moet aansturen. Het aantal ‘vliegtuigen’ is afhankelijk van de groepsgrootte, en zowel ATC als de simulatoren worden door cursisten bemand. Het zal duidelijk zijn dat gedurende de gesimuleerde vlucht het één en ander aan problemen moet worden opgelost in samenwerking met ATC, uiteraard met behoud van een ieders eigen verantwoordelijkheid.

In het ochtenddeel wordt stil gestaan bij verschillen onderwerpen, waaronder de Just-culture. Het middagdeel is gereserveerd voor twee simulatieronden. Vóór en na een elke simulatieronde wordt er uitgebreid gebrieft en gedebrieft.

De deelnemers bemannen altijd één keer een simulator en één keer ATC. Het team in ATC bestaat uit een supervisor, een (informatie)coördinator en twee verkeersleiders, die elk een vliegtuig moeten begeleiden naar hun bestemming. De vlucht van de beide vliegtuigen gaat over de Alpen heen. De verkeersleiding dient een veilige koers te plannen op basis van de actuele positie van de vliegtuigen. De ervaring is dat de deelnemers de technische vaardigheden van de positie- en koersbepalingen van de vliegtuigen zeer snel onder de knie hebben. Doordat de deelnemers niet kunnen terugvallen op een voor hen bekende situatie/context en routines worden zij in meer of mindere mate ‘gedwongen’ uit hun comfortzone te komen. Op deze wijze kunnen de niet-technische vaardigheden zoals samenwerking, communicatie en cyclische besluitvorming worden getraind, waarbij de menselijke factoren zoals de invloed van stress, aandacht etc. een dominante rol spelen.

Bram Bosch, brandweer/MKA centralist, Calamiteiten Coördinator en OTO-coördinator bij de GMC Zuid Holland-Zuid (eenheid Rotterdam, locatie Dordrecht), over de training:

“De trainingen zijn zeer goed bevallen… ik heb geen enkel onvertogen woord gehoord. Bij onze reguliere trainingen sluiten wij vaak aan bij de operationele hulpdiensten en volgen dan hun operationele processen. De training die wij nu hebben gevolgd sluit veel beter aan bij onze eigen processen en werkzaamheden op de meldkamer. Een grote meerwaarde van deze training is dat wij uit onze vertrouwde omgeving werden gehaald, zeg maar gerust uit onze comfortzone. We moesten terug vallen op onze eigen professionaliteit, los van de operationele inhoud. Het was dan ook zeer leerzaam en had een toegevoegde waarde, zowel de theorie als het spel in de simulatoren. De CRM-principes hebben ‘ogen’ geopend. Een cultuur van vertrouwen en veiligheid is iets waar wij van de luchtvaart nog veel van kunnen leren. Binnen het GMC zijn wij in ieder geval van plan om de feedback en de opvolging van leer- en verbeterpunten uit bijvoorbeeld ProQA beter te gaan borgen, zodat iedereen er, zowel individueel als collectief, van kan profiteren. Ook gaan wij onderzoeken of er meer medewerkers naar de training toe kunnen gaan. Het zou een mooie opmaat en voorbereiding kunnen zijn voor de komende fusie met de meldkamer Rotterdam-Rijnmond…”

Voor meer informatie over de ATC-training zie https://www.hufa.nl/bhem_site/HUFA-SIM-en-ATC.pdf .

Besluitvormingsprocedures BOB versus BOBOC

Binnen de sector van de Openbare Orde en Veiligheid wordt veelal de BOB (Beeldvorming, Oordeelsvorming en Besluitvorming) als dé besluitvormingsprocedure gehanteerd. Deelnemers uit deze sector die bij de human Factors Adviesgroep een training volgen, geven vaak aan dat de besluitvormingsprocedure, zoals die in luchtvaart wordt gebruikt, beter/completer is. Het grote verschil wordt hieronder toegelicht.

In de civiele luchtvaart wordt veel gebruikt gemaakt van de besluitvormingsprocedure DODAR. Dit staat voor Diagnose, Options, Decision, Action en Review. De Nederlandse vertaling van DODAR is BOBOC (Beeldvorming, Opties/oplossingsrichtingen, Besluit, Opdrachten en Controle).

De eerste drie stappen van de BOBOC zijn vergelijkbaar met de BOB. Het kenmerkende verschil tussen beiden is met name het expliciteren van de opdrachten (een plan van aanpak) en controle op de uitvoering daarvan. Bij de BOB zijn de opdracht en de controle op de uitvoering integraal onderdeel van de besluitvorming. Met andere woorden, uitvoering (opdrachten) en de controle op de uitvoering zijn niet expliciet benoemd als een te nemen stap in de besluitvormingsprocedure. Aangezien een mens een natuurlijke neiging heeft al tevreden te zijn met een genomen besluit, ligt het gevaar op de loer dat bij de uitvoering het besluitvormingsproces niet cyclisch is.

In een aantal organisaties wordt het ontbreken van het cyclische karakter van de BOB gecompenseerd door een procesmatige oplossing namelijk in de vorm van een actiepuntenlijst van een vergadering. De BOB verandert dan in de pBOB, waarbij de p staat voor proces. Hoewel dit op het eerste gezicht een goede oplossing lijkt, is het nadeel dat het besluitvormingsproces niet is geïnternaliseerd. Dit wil zeggen dat het besluitvormingsproces niet in de haarvaten van de mensen zit. Als het besluitvormingsproces buiten een vergadercontext wordt doorlopen, bestaat er een reële kans dat de laatste stappen worden vergeten met alle gevolgen van dien.

Niet zelden komt in onderzoeken naar incidenten naar voren dat het heeft geschort aan adequate besluitvorming. Inmiddels is een aantal zorginstellingen al overgestapt op naar de BOBOC, een mooie ontwikkeling, die zeker een bijdrage levert aan de kwaliteit van de besluitvorming en daarmee de kwaliteit van het optreden van de organisaties.

Uitnodiging seminar “Gedrag, Trainen en Simulaties”, 17 mei 2016

Op 17 mei a.s. organiseert SAGANET in samenwerking met de Human Factors Adviesgroep en European Pilot Selection & Training (EPST) een seminar “Gedrag, Trainen en Simulaties”.

SAGANET (Simulation And Gaming Association The Netherlands) is een vereniging voor spelsimulatie-professionals in Nederland. Het is een professioneel platform en een ontmoetingsplek voor ontwikkelaars, consultants, onderzoekers en trainers. Kennis delen en gelijkgestemden ontmoeten is de missie van SAGANET (zie www.saganet.nl voor meer info).

Programma:
16:00 uur Ontvangst met netwerkactiviteit
16:15 uur Opening door Eric Duijkers van European Pilot Selection & Training
17:00 uur Bert Timmermans, Human Factors Adviesgroep, over vluchtsimulatie en CRM-trainingen
18:00 uur Broodjes en drankjes
19:00 uur Wim Broer, Directeur Brotherwise Kennismanagement, Innovatie en Gaming over het 3D5E model (doel, daden, denken en de essential 5) in combinatie met Games
20:00 uur Afronding van het seminar en napraten onder het genot van een drankje.

De toegang voor SAGANET-leden en abonnees van de HUFA Actueel is gratis. U kunt zich aanmelden vóór 10 mei a.s. via info@hufa.nl. Let op het aantal beschikbare plaatsen is beperkt.

Locatie seminar: EPST, Westkanaaldijk 5-11 te Utrecht.